ارزیابی ژرم پلاسم نعنای ایرانی در مقاومت به تنش سرما و یخ زدگی

نعناع را در اکثر نقاط کشور می توان کشت کرد اما مناطق سرد و خیلی سرد برای کشت این گیاه مناسب نمی باشد. درجه حرارت مطلوب برای رشد نعناع 10 درجه سانتی گراد است. بنابراین یکی از عوامل محدودکننده رشد این گیاه در مناطق سردسیر، مقاومت کم به دماهای پایین است. آزمایشی در دو شرایط مزرعه ای( شاهد) و آزمایشگاهی( گلخانه وانکوباتور) انجام گرفت. شرایط آزمایشگاهی در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار و روی 8 ژنوتیپ نعناع طبس، قزوین، فلفلی اصفهان و فلفلی کرمانشاه (mentha pipertia l. )، پونه اصفهان و همدان (( mentha longifolia l. و لرستان و اهواز (mentha spicata l.) و در دماهای 10- ، 5- ، 0 ، 5، 10 درجه سانتی گراد و مرحله مزرعه ای در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار، 8 ژنوتیپ و در دمای محیط(شاهد) انجام گردید. در شرایط آزمایشگاهی(انکوباتور) صفات نشت الکترولیت، فلورسانس کلروفیل، خسارت ظاهری سرمازدگی(میزان قهوه ای شدن) و میزان پرولین(در ژنوتیپ های انتخابی حساس و مقاوم) و در شرایط مزرعه ای(شاهد) صفات نشت الکترولیت، فلورسانس کلروفیل، سطح برگ، درصد اسانس و میزان رشد مجدد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از اندازه گیری صفات در شرایط کنترل شده (نشت الکترولیت، فلورسانس کلروفیل و علائم ظاهری خسارت سرمازدگی) نشان داد که دماهای بالای صفر یا سرمازدگی(10، 5و صفر درجه سانتی گراد)، به ژنوتیپ های مختلف نعناع آسیب زیادی وارد نکرده و خسارت ناشی از تنش، از دماهای زیر صفر درجه سانتی گراد (یخ زدگی) شروع شده است. در ارزیابی صفت فلورسانس کلروفیل در شرایط کنترل شده مشخص شد که هیچ کدام از 8 ژنوتیپ نعناع در دماهای بالای صفر(10، 5 و صفردرجه سانتی گراد) تحت تاثیر تنش واقع نشدند و بیشترین و کمترین آسیب تنش در دو دمای 5- و 10- درجه سانتی گراد به ترتیب مربوط به ژنوتیپ های لرستان و همدان بوده است. مقایسه ژنوتیپ های نعناع از نظر صفت فلورسانس کلروفیل و نشت الکترولیت در هر دو شرایط مزرعه (شاهد) و کنترل شده( در دمای 10 درجه سانتی گراد)، گویای تطابق روش آزمایشگاهی با مزرعه ای بود به طوری که ژنوتیپ اهواز مقاوم ترین و ژنوتیپ اصفهان حساس ترین ژنوتیپ در صفت فلورسانس در هر دو شرایط وژنوتیپ طبس مقاوم ترین ژنوتیپ در صفت نشت الکترولیت بود. در صفت نشت الکترولیت در شرایط کنترل شده نیز، حداکثر میزان نشت در دماهای یخ زدگی در دو دمای 5- و 10- درجه سانتی گراد و در ژنوتیپ اهواز مشاهده شد. ژنوتیپ های اهواز و لرستان با بیشترین سطح برگ، بیشترین میزان فلورسانس کلروفیل را در شرایط مزرعه و در دمای 10درجه سانتی گراد شرایط کنترل شده نیز دارا بودند. ژنوتیپ فلفلی اصفهان و طبس به ترتیب بیشترین و کمترین درصد اسانس را پس از دوره سرما داشتند، ضمن این که در شرایط مزرعه ای نیز به ترتیب کمترین و بیشترین رشد مجدد را دارا بودند. با کاهش دما، میزان پرولین در ژنوتیپ های گونه pipertia ( طبس، قزوین، فلفلی کرمانشاه و فلفلی اصفهان )افزایش یافت. علاوه بر این با مقایسه این 4 ژنوتیپ براساس میزان پرولین تولیدی در شرایط تنش، مشخص شد ژنوتیپ فلفلی اصفهان کمترین میزان پرولین را در پاسخ به شرایط تنش تولید کرده است